دوشنبه ۲۰ اردیبهشت ۹۵: از این روز که برابر با ۹ ماه مه میلادی است، هفته جهانی ستاره شناسی آغاز می شود. طی بیش از ۲۰ سال اخیر، با ایجاد هفته ای به این نام، شیفتگان اخترشناسی فرصت بیشتری ( از جمله مناسبت تعطیل ملی پایان هفته)جهت آشنا سازی عموم مردم با این دانش آسمانی را در اختیار خواهند داشت.
در این تاریخ سیاره تیر به مقارنه داخلی می رسد و یک گذر نادر از غزال تیزپای منظومه خورشیدی یعنی سیاره تیر از مقابل مهر تابان را نیز در این زمان شاهد خواهید بود. در این موقع، سیاره تیر (عُطارد) مستقیما بین زمین و خورشید در فضا جابجا می شود. در حالی که رصد گذر ناهید نیاز به تلسکوپ ندارد، اما برای مشاهده گذر تیر نیازمند ابزارهای رصدی مجهز به فیلتر خورشیدی هستیم و رصدگران لازم است با تلسکوپهای مجهیز به پالایه(فیلتر) مخصوص رصد خورشید، برای مشاهده این پدیده نادر اقدام نمایند تا بتوانند سیاره تیر را بصورت خال سیاهی در حال عبور از جلو صورت مهر تابان مشاهده نمایند. در هر ۱۰۰ سال(یک قرن) می توانیم شاهد ۱۳ عبور از سیاره تیر در مقابل خورشید باشیم.
شمال، مرکز وجنوب ایالات متحده، مکزیکو، بخشهایی از اروپا، آسیا و آفریقاشاهد عبور این جرم از مقابل خورشید هستند. در کشورمان متاسفانه رصد مراحل ابتدایی این رخداد امکان پذیر است اما در ادامه، این پدیده با غروب خورشید در ایران همراه خواهد شد. شرق امریکا بهترین مکان برای رصد گذر تیر در سال ۱۳۹۵ است.
برای رصد این پدیده ضمن مراقبت از چشمها، می بایست از روزهای قبل، ضمن آماده سازی ابزارهای مطالعاتی و در نظر گرفتن پالایه (فیلتر استاندارد رصد خورشید) برای تلسکوپها و سایر ابزارهای رصدی و تصویر برداری از گذر، باید موقعیت لکه های خورشیدی را بر روی مهر تابان مشخص نمود و با توجه به زمان عصرگاهی گذر، با رصدگاه و یافتن موقعیتی با دیرترین زمان غروب خورشید در آنجا آشنا شد تا رصد به مراتب دقیق تر و علمی داشته باشیم. آماده دریافت و انعکاس عکسها و گزارشهای شما علاقمندان از این واقعه با نام خودتان خواهیم بود.
اما گذر چیست؟
گذر هنگامی رخ می‌دهد که سیاره‌ای از جلوی ستاره‌ی مادرش بگذرد. در منظومه‌ی شمسی از نگاه ناظر زمینی، گذر فقط برای سیاره‌های درونی، یعنی عطارد و زهره، روی می‌دهد. شاید از خود بپرسید که با این تعریف و از آنجا که دوره‌ی گردش این دو سیاره به دور خورشید از دوره‌ی گردش زمین کوتاه‌تر است، پس چرا ما در هر سال با چند گذر روبه‌رو نیستیم؟
در پاسخ باید گفت که به علت حرکت انتقالی زمین، از دید ناظر زمینی این طور به نظر می‌رسد که خورشید در سال مسیر مشخصی را در آسمان طی می‌کند که به آن «دایره‌البروج» می‌گویند. از سوی دیگر، سیاره‌ها از نگاه ما مسیری ظاهری را در آسمان طی می‌کنند که به آن «منطقه‌البروج» می‌گویند. اگر در این گردش، صفحهی مداری زمین، عطارد و زهره یکسان بود باید در هر سال شاهد اختفا و گذر این دو سیاره می‌بودیم. اما آن‌چه فرصت دیدن گذر آن‌ها را هیجان‌انگیز و جالب می‌کند این است که صفحهی مداری عطارد و زهره با صفحهی دایره‌البروج زاویه‌ی اندکی می‌سازد و فقط وقتی می‌توانیم گذر را ببینیم که این دو سیاره در حال عبور از نقطه‌ی برخورد مدار خود و صفحهی دایره‌البروج هستند (به این نقاط برخورد گره می‌گویند).
در قرن حاضر گذر سیاره‌ی عطارد در ماه‌های اردیبهشت و آبان روی می‌دهد. در آبان ماه، عطارد در حال عبور از گره‌ی صعودی است و در مدار (تقریباً) بیضوی خود به خورشید نزدیک‌تر است. قطر ظاهری این سیاره هنگام عبور ۱۰ ثانیه‌ی قوسی است (این را در نظر بگیرید که عطارد فقط ۱۹۴/۱ قطر ظاهری خورشید است). اما در اردیبهشت ماه، این سیاره از گره‌ی نزولی عبور خواهد کرد و به زمین نسبت به خورشید نزدیک‌تر است (با اندازه‌ی ظاهری ۱۲ ثانیه‌ی قوسی)
خوشبختانه امسال ما گذر را درحالتی خواهیم دید که عطارد به زمین نزدیک‌تر است و رصد آن بسیار جذاب خواهد بود. هیجان دیدن این پدیده هنگامی بیشتر می‌شود که بدانید تا ۳۳ سال دیگر این گذر در اردیبهشت ماه رخ نمی‌دهد.
مراحل گذر
- تصویر متحرک گذر زهره ۱۳۹۱، باتوجه به مراحل چهارگانه گذر
- تماس اول: لحظه‌ای که قرص سیاره از بیرون با خورشید مماس می‌شود. از این زمان گذر آغاز می‌شود.
- تماس دوم: حدود بیست دقیقه بعد که قرص سیاره از درون با خورشید مماس می‌شود.
- بعد از آن طی چند ساعت سیاره از مقابل خورشید حرکت می‌کند.
- تماس سوم: زمانی که قرص سیاره به لبه دیگر خورشید می‌رسد.
- تماس چهارم: سرانجام سیاره با خورشید از بیرون مماس می‌شود و گذر به پایان می‌رسد.
برنامه های انجمن در اردیبهشت ماه ۱۳۹۵:
وعده دیدار ما در نمایشگاه نجوم به مناسبت هفته جهانی نجوم از ۱۹ تا ۲۲ اردیبهشت ماه ۱۳۹۵ در محل نمایشگاه های بین المللی اردبیل واقع در شورابیل از ساعت ۱۶ الی ۲۰
ویژه برنامه گذر سیاره عطارد از مقابل خورشید:
روز ۲۰ اردیبهشت ماه ۱۳۹۵- محل نمایشگاه های بین المللی اردبیل واقع در شورابیل-از ساعت ۱۶ الی ۲۰ (همراه با ویژه برنامه و جشن ویژه شهرداری اردبیل در این روز برای عموم)
منبع : سایت های انجمن نجوم ایران و انجمن نجوم آماتوری ایران
