برگزاری اولین نشست علمی رویت هلال در اردبیل

اولین نشست علمی رویت هلال اردبیل، در روز چهارشنبه بیستم خرداد ۱۳۹۴ با حضور و سخنرانی آیت الله دکتر سید حسن عاملی نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه اردبیل همراه با ارائه دیدگاه علمی توسط کارشناس برجسته کشوری جناب آقای مهندس علی ابراهیمی سراجی در سالن شهیدخودسیانی دانشگاه محقق اردبیلی برگزار گردید.
در ابتدای این نشست دکتر علی غفاری به نمایندگی از اعضای ستاد استهلال استان ضمن عرض خیر مقدم به حضار از مسئولین امر به جهت همکاری برای استقرار دفتر ستاد در دانشگاه محقق اردبیلی قدردانی کردند.ایشان در ادامه به معرفی ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری پرداخته و به تلاشهای علمی و عملی ستاد استان که با همراهی بی شائبه دکتر سید حسن عاملی در راستای اهداف ستاد کل انجام می شود اشاره کردند.
او ضمن اشاره به اهمیت ستاره شناسی در اسلام، تأکید کرد: درست است ستارگان در قرآن به عنوان زینت آسمان معرفی شده اند اما صرفا برای زیبایی آسمان نیست بلکه علامتی از وجود خداوند است. وی با تاکید به ارتباط مستقیم انجام اعمال عبادی خاص با ماه قمری افزود: اطلاع از زمان دقیق حلول ماه وجوب شرعی دارد و به ویژه در ماه رمضان و شوال اهمیت ویژه پیدا می کند. ایشان ماه رمضان را ماه بندگی و خودسازی دانست و گفت: این ماه به عنوان فرصتی برای هم صحبتی با خدا در قرآن و روایات معرفی شده است و همان طور که روزه در این ماه واجب است، در اولین روز ماه شوال یا عید فطر نیز روزه گرفتن حرام است.دکتر غفاری با اذعان به اهمیت علم ستاره شناسی در دین اسلام گفت: هر چند قرآن به امورات ستارگان توجه داشته و ستارگان را زینت آسمان نامیده است اما به این مقدار بسنده نکرده و ستارگان را آیت و نشانه ای برای خدواند خوانده است.
در این نشست دکتر صادقی سرپرست دانشگاه نیز ضمن خیرمقدم گویی به حاضرین و نماینده ولی فقیه در استان، اظهار داشت: خوشحال هستیم که ستاد استهلال استان یکی از دغدغه های مهم نماینده محترم ولی فقیه در استان بود در دانشگاه محقق اردبیلی مستقر شده و امیدواریم بتوانیم در این زمینه رشد علمی خوبی داشته باشیم. وی با بیان اینکه دانشگاه محقق اردبیلی به روحانیت علاقه و احترام خاصی قائل است، تصریح کرد: وحدت حوزه و دانشگاه نباید به برگزاری یک همایش در طول سال خلاصه شود، بلکه باید این وحدت و همکاری تداوم یابد.
صادقی با بیان اینکه بنای دانشگاه محقق اردبیلی این است که در همه اصول و چارچوب ها بصورت عملی وارد شود و از انجام کارهای نمایشی دوری کند، خاطرنشان کرد: راه اندازی ستاد استهلال در دانشگاه محقق اردبیلی، هدیه ای از سوی دانشگاه به حوزه است. رئیس دانشگاه محقق اردبیلی با بیان اینکه اساتید حوزه و دانشگاه هر دو کار انبیا را دنبال می کنند، گفت: اساتید حوزه علوم دینی را دنبال می کنند و اساتید دانشگاه سایر علوم را دنبال می کنند.ایشان از آمادگی دانشگاه محقق اردبیلی برای همکاری همه جانبه با حوزه خبر داد و افزود: می توانیم با برگزاری کارگاه های آموزشی و سایر موارد همکاری دوجانبه با حوزه داشته باشیم.
در ادامه نشست، علی ابراهیمی سراجی کارشناس رویت هلال دفتر مقام معظم رهبری به بیان مطالبی در خصوص رویت هلال ماه پرداختند و به رویت پذیری هلال های ماه رمضان و شوال امسال اشاره کردند.
ایشان در ادامه تصریح کردند: کوه سبلان شمالی ترین کوه آتش نشان نیمه فعال کشور است و به دلیل ارتفاع بالایی که دارد می تواند مکان مناسبی برای ساخت رصد خانه باشد. وی نبود رصد خانه در استان اردبیل را جای تاسف دانست و گفت: با توجه به نیاز مبرم برای احداث رصد خانه درارتفاعات شایسته است بخشی از اعتبارات عمرانی استان به ساخت رصد خانه و فعالیت های نجومی اختصاص یابد.
عضو ستاد استهلال استان تهران تاکید دارد که اکثر رصد خانه های کشور در داخل شهرها هستند و نمی توان فعالیت حرفه ای نجومی در آن ها داشت و ایران با کمبود رصد خانه مواجه است.
ابراهیمی سراجی به مشکلات بودجه ای رصد خانه ملی ایران اشاره کرد و گفت: متاسفانه این رصد خانه هنوز تکمیل نیست و بعد از مدت ها پیگیری صرفا آیینه آن تهیه شده و برای تکمیل راه درازی در پیش دارد. وی نبود ابزار اپتیکی مناسب و رصد خانه های حرفه ای را از موانع رصد دقیق رویدادهای نجومی از جمله استهلال عنوان و اضافه کرد: برای تربیت نیروی انسانی در این حوزه نیز باید برنامه ریزی شود.
عضو هیئت تحریریه ماهنامه نجوم با بیان اینکه تقویم رسمی کشورتا سال ۸۲ بر اساس رویت با چشم غیر مسلح تدوین می شد، افزود: پس از آن رویت با چشم مسلح مورد پذیرش و توجه مراجع قرار گرفت و از سال ۸۶ رویت با چشم مسلح و استفاده در روز به تنظیم تقویم اضافه شده است.
ابراهیمی سراجی با اشاره به تفاوت های جغرافیایی کشور های مسلمان در تقویم نگرانی و رویت ماه اضافه کرد: ما نیازمند تقویم واحده هستیم تا بتواند تحقق هلال را نیز در خود بگنجاند. وی تاکید دارد که رویت هلال در کشور با نظر مراجع متغییر است و برخی به چشم مسلح برخی غیر مسلح و برخی اتحاد افق تاکید دارند. ابراهیمی سراجی در عین حال تاکید کرد که رویت ماه در ایران کاملا بر مبنای علمی است و همین نگاه علمی باعث شده است طی سال های اخیر فراز و فرود تقویم محسوس نباشد. وی معتقد است با توسعه امکانات اپتیکی و آموزش نیروهای متخصص می توان به اطلاعات بیشتر و وسیع تری از رویدادهای جوی دست یافت.
در این نشست آیت الله عاملی ضمن تشکراز همه دست اندرکاران و ریاست محترم دانشگاه گفتند: ان شاء الله با همکاری های بیشتر شاهد تحولات خوبی در عرصه نجوم بخصوص رویت هلال باشیم. و آرزو داریم که جوانان تحصیل کرده ما با این رشته علمی که جذابیت خاصی دارد بیشتر آشنا شوند. چراکه مساله استهلال صرفا یک مساله ای علمی نیست بلکه به حساس ترین فریضه ما یعنی روزه برمی گردد لذا از جهت شرعی بسیار حساس است که در این باب به خطا نرویم.
آیت الله دکتر عاملی افزودند: مساله زمانی خطیر می شود که در روایت داریم وقتی حضرت اباعبداله الحسین (ع) از اسب پایین افتادند و جمع نامبارکی هجوم آوردند که سر مبارک را جدا کنند، از بطوان عرش ندا داده شد که خدا شما را موفق نکند برای صوم و برای ظهر (لا وفقلکم الله لصوم و لا فطر ) این حدیث بسیار مهمی است . خدا می خواهد انتقام بگیرد ، انتقام حسین را ، انتقام ولی الله الاعظم را ، نمی گوید که بچه ات را از دستت می گیرم ، نمی گوید که سرطانی ات می کنم و … ، می گوید نمی گذارم بفهمی که امروز عید فطر است . معلوم می شود که توجه به اینکه امروز عید فطر است خودش در مساله موضوعیت دارد. ودر دنباله حدیث است که حضرت فرمود : والله اینان موفق نمی شوند به درک عید فطر .
بسیار عجیب است ، دولت آل سعود یک سال کفاره کل کشور را پرداخت ، ازبابت اینکه در مساله تشخیص عید فطر اشتباه کردند. این مساله ساده ای نیست ، در روایت هست که گاهی خدا عمدا اوضاع جوی را چنان خراب می کند که متوجه عید فطر نشوند . دکتر عاملی گفتند: بحث رویت هلال را که گاهی موجب تشتت در عالم تشیع هم میشود و موجب وهن موالیان اهل بیت می شود چگونه حل بکنیم . برای حل این مشکل سه مبنا وجود دارد.
اول مبنای حضرت آیت الله خوئی که قائل به وحدت افق اند آقای خوئی می گویند که اگر آنطرف دنیا ماه دیده بشود برای این طرف هم کافی است . مبنای دوم ، مقبولیت و نفوذ نظر حاکم اسلامی بر نظر دیگر مراجع است البته با اینکه تشخیص موضوع به عهده مکلف هست و مجتهد دخالت نمی کند. اما موضوعاتی که عام البلوی هست مانند جهاد و رویت هلال ،مجتهد دخالت می کند. و لذا کسی که همه باید از او تبعیت بکنند نظر حاکم اسلامی است نه نظرمجتهد خود شخص . این هم یک نظریه هست .
مبنای سوم اگر جا بیفتد مساله بسیار سهل و آسان می شود و آن هم این است که رویت هلال آیا طریقیت دارد یا موضوعیت ؟ اگر حضرت در روایت فرموده : صم للرویه وافطر للرویه، اگر این کلمه “للرویه”موضوعیت دارد، ما باید ماه را ببینیم اما اگر موضوعیت ندارد بلکه طریق هست برای تشخیص آن موقعیت خاص ماه که از آن معلوم می شود که مثالا ماه مبارک وارد شده است دیگر رویت هلال ماه لازم نیست که دیده شود.
پس اگر از نظر علمی وقتی تشخیص داده شد که ماه در موقعیت خاص قرار دارد دیگر وظیفه روشن است .بحث اماریت و طریقیت مهمترین بحثش در باب افق و استهلال است که آیا شرع می خواهد ما حتما خودمان ماه را ببینیم یا هدف حلول ماه مبارک رمضان یا ماه است . از روایات ما چه استفاده ای می شود ؟ بالاخره این بحث بحث ساده ای نیست. البته قائل هم داریم به این نظریه.
موقعیت های خاصی که از نظر علمی تشخیص دادیم مثلا این یک محل است خالا این تشخیص خودش باز برای خودش باعث می شود که بگوییم ما از نظر علمی تشخیص می دهیم ولی این تشخیص تشخیص ظنّی است یک وقت می گوییم نه تشخیص می دهیم تشخیص تشخیص قطعی است . اگر تشخیص ظنّی شد می شود ظنّ خاص . ظنّ عام بشود به درد ما نمیخورد . خدا یک قاعده کلّی به ما گفته است که ان الظنّ لا یغنی من الحق شیعا . اما اگر ظنّ خاص شد ظنّی که شارع امضا کرده است .
اگراز روایت « صم للرویه و افطر للرویه» بتوان طریقیت را کشف کرد معنی اش این است که همان ظنّی که برای ما از علوم حاصل می شود، از سوی شارع مقدس امضا شده است اما اگر از گفته دانشمندان که می گویند ما یقین داریم با این معادلات با این محاسبات ما الان تشخیص می دهیم حلول ماه را، گرچه ماه را نمی بینیم ، آن وقت ، یقین هم حجتش ذاتی است و ما احتیاجی به جعل و نفی و اثبات نداریم . ظنّ و اثبات در جایی است که تخلف ممکن است.
به هر حال ما اعتقاد داریم که احکام دینی، مبتنی بر مصالح کلان هست . آن مسائل کلان در موضوعیت رویت هلال چه می تواند باشد ؟ که حتما باید ماه دیده شود ؟ مگر آنکه دیدن ماه موضوعیت داشته باشد.که در این صورت حکم خدا حتما مصلحتی دارد. در دعاهای ماه رمضان دارد« المعلل بحسن التعلیل» ، همه احکام ،معلل به حسن تعلیل هست خب تعلیلش چیست که حتما باید خودش را ببینیم؟ به نظر می رسد یک بحث تخصصی است لذا می بایست بحث ونقض وابرام بشود. بزرگان ماباید وارد عرصه شده و این مسئله مبتلابه را حل بکنند. پس ۳ تا طریق هست که این مشکلات و اختلافات حل بشه : یکی وحدت افقی هست دیگری لزوم تبعیت از حاکم هست که مشکل را حل می کند ، یکی هم مساله طریقیت رویت هلال هست.
لازم به ذکر است که این نشست با همکاری دفتر هم اندیشی استادان و مدیریت گروه معارف اسلامی دانشگاه و به همت ستاد استهلال استان اردبیل که از اعضای هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی هستند و معاونت فرهنگی دانشگاه محقق و دفتر امام جمعه محترم برگزار گردید.